|
पुराण विषय अनुक्रमणिका PURAANIC SUBJECT INDEX (From Daaruka to Dweepi ) Radha Gupta, Suman Agarwal & Vipin Kumar) Daaruka - Diti ( words like Daarukaa, Daalbhya, Daasa, Dikpaala, Diggaja, Dindi, Diti etc. ) Didehaka - Divodaasa ( Dileepa, Divah, Divaakara, Divodaasa etc.) Divya - Deepa(Divya / divine, Divyaa, Dishaa / direction, Deekshaa / initiation, Deepa / lamp etc. ) Deepaavali - Deerghabaahu ( Deepti / luminescence, Deergha / long, Deerghatapa, Deerghatamaa, Deerghabaahu etc.) Deerghikaa - Durga ( Deerghikaa, Dugdha / milk, Dundubhi, Durga/fort etc.) Durghandha - Duryodhana( Durgama, Durgaa, Durjaya, Durdama, Durmukha, Duryodhana etc. ) Durvaarkshee - Duhitaa( Durvaasaa, Dushyanta etc.) Duhkha - Drishti ( Duhshaasana, Duhsaha, Duurvaa, Drishadvati, Drishti / vision etc.) Deva - Devakshetra (Deva / god, Devaka, Devaki etc.) Devakhaata - Devaraata ( Devadatta, Devadaaru, Devayaani, Devaraata etc. ) Devaraata - Devasenaa ( Devala, Devavaan, Devasharmaa, Devasenaa etc.) Devasthaana - Devaasura ( Devahooti, Devaaneeka, Devaantaka, Devaapi, Devaavridha, Devaasura Sangraama etc. ) Devikaa - Daitya ( Devikaa, Devi / Devee, Desha/nation, Deha / body, Daitya / demon etc. ) Dairghya - Dyau (Dairghya / length, Dolaa / swing, Dyaavaaprithvi, Dyu, Dyuti / luminescence, Dyutimaan, Dyumatsena, Dyumna, Dyuuta / gamble, Dyau etc. ) Draghana - Droni ( Dravida, Dravina / wealth, Dravya / material, Drupada, Drumila, Drona, Druhyu etc.) Drohana - Dwaara( Draupadi, Dvaadashaaha, Dvaadashi / 12th day, Dwaapara / Dvaapara, Dwaara / door etc. ) Dwaarakaa - Dvimuurdhaa( Dwaarakaa, Dwaarapaala / gatekeeper, Dvija, Dwiteeyaa / 2nd day, Dvimuurdhaa etc.) Dvivida - Dweepi( Dvivida, Dweepa / island etc. )
|
|
|
दिव्यं ज्ञानं यतो दद्यात् कुर्य्यात् पापस्य सङ्क्षयम् । तस्माद्दीक्षेति सा प्रोक्ता मुनिभिस्तन्त्रवेदिभिः ॥ - शब्दकल्पद्रुमः पृ. २.७१४ दीक्षा १. अग्नीषोमौ वा ऽ एतमन्तर्जम्भऽ आदधाते यो दीक्षते । माश ३, ३, ४, २१, ६, ३, १९ । २. अथ य एतमेतद्दीक्षयन्ति तद् द्वितीयम्म्रियते । वपन्ति केशश्मश्रूणि । निकृन्तन्ति नखान् । प्रत्यञ्जन्त्यङ्गानि । प्रत्यचत्यङ्गुलीः । अपवृतो ऽपवेष्टित आस्ते । न जुहोति । न यजते । न योषितं चरति । अमानुषीं वाचं वदति मृतस्य वावैष तदा रूपं भवति । जैउ ३, २, ४,४ । ३. उद्गृभ्णीते वा ऽ एषो ऽस्माल्लोकाद्देवलोकमभि यो दीक्षते । माश ३, १, ४, १ । ४. उभयं वा ऽ एषो ऽत्र भवति यो दीक्षते विष्णुश्च यजमानश्च । माश ३, २, १, १७ ५. एति वा एषो ऽस्माल्लोकाद्यो दीक्षते जनꣳ ह्येति, देवलोकमभ्यारोहति । मै ३, ६, १ । ६. एवं वा एष यज्ञꣳ सम्भरति यो दीक्षते । माश ३, २, २, ३ । ७. गर्भो वा एष भवति यो दीक्षते छन्दाꣳसि प्रविशति तस्मान्न्यक्नाङ्गुलिरिव भवति । माश ३, २,१,६ ( तु. तैसं ६, १,३,२, २,५,३) । ८. यज्ञादु ह वा एष पुनर्जायते यो दीक्षते । ऐ ७,२२ । ९. यदह दीक्षते तद्विष्णुर्भवति । माश ३,२,१,१७ । १०. यदा पशून् विन्दते ऽथ दीक्षते । मै ३, ७, ३ । ११. यद्वै दीक्षन्ते । अग्नाविष्णू एव देवते यजन्ते । माश १२, १, ३, १ । १२. रक्षाꣳस्येतꣳ सचन्ते यो दीक्षते । काठ २३, १; क ३५,७ । १३. सपत्नीको दीक्षेत । जै ३, ३५९ । १४. सर्वान् वा एतद् वरुणो गृह्णाति यद्दीक्षते । मनुष्यान् पितॄन् देवान् । काठ २६, २ । १५. सर्वाभ्यो वा एष देवताभ्या आप्यायते यो दीक्षते । मै ३, ६, ७ । दीक्षमाण- तानि वा एतानि दीक्षमाणाद् उत्क्रामन्ति । अग्निहोत्रं दर्शपूर्णमासौ चातुर्मास्यानि पशुबन्धः पितृयज्ञो गृहमेधो ब्रह्मौदनो मिथुनम् । २, ३८ ॥ [ण- क्षत्रिय - २६; दिश् - १७ द्र ] । दीक्षा- १. अन्तरिक्षं दीक्षा । तया वायुर्दीक्षया दीक्षितः ।... आपो दीक्षा । तया वरुणो राजा दीक्षया दीक्षितः । तै ३, ७, ७,५-६ । २. ऋतं वाव दीक्षा सत्यं दीक्षा । ऐ १, ६ ( तु. जै २, २०० । ३. दिशो दीक्षा । तया चन्द्रमा दीक्षया दीक्षितः ।... ओषधयो दीक्षा । तया सोमो राजा दीक्षा दीक्षितः । तै ३, ७,७, ६-७ । ४. दीक्षया विराडाप्तव्या । काठ २१, ५ ५. दीक्षयैवात्मानं पुनीते । काठ ३४, ७ । ६. दीक्षा पत्नी । तैआ ३, ६, १ । ७. दीक्षा सोमस्य राज्ञः पत्नी । गो २,२, ९ ( तु. मै १,९, २ काठ ९, १०, तैआ ३,९,१ ) । ८. देवसवितस्त्वं दीक्षाणां दीक्षापतिरसि । काठ २, २ क १, १४ । ९. द्यौर्दीक्षा । तयादित्यो दीक्षया दीक्षितः । तै ३, ७, ७, ५ । १०. धाता ( यज्ञसम्बन्धी विग्रहः ) दीक्षायाम् । तैसं ४, ४, ९, १, काठ ३४, १४ । ११. पशुमन्तं दीक्षोपनमति । तैसं ६, १, ६, २, काठ २३, १०; क ३७, १ । १२. पृथिवी दीक्षा । तयाग्निर्दीक्षया दीक्षितः । तै ३, ५, ७, ४-५ । १३. प्रजापतिरकामयताश्वमेधेन यजेयेति । स तपोऽतप्यत । तस्य तेपानस्य सप्तात्मनो देवता उदक्रामन् । सा दीक्षाभवत् । तै ३.८, १०, १। १४. प्राणा ( सत्यं [जै.) दीक्षा । जै१, ४; तै ३, ८, १०, २; माश १३,१, ७, २ । १५. य एव पशुमान् भवति तं दीक्षोपनामुका । जै १, २८७ । १६. या वै दीक्षा सा निषत् । तत्सत्रं तस्मादेनानासदित्याहुः । माश ४, ६, ८, १ । १७. वाग्दीक्षा ( + तया प्राणो दीक्षया दीक्षितः [तै.] ) । कौ ७,१; तै ३, ७, ७, ७ । १८. सत्ये ह्येव दीक्षा प्रतिष्ठिता भवति । माश १४, ६, ९,२४ ॥ १९. स ( प्रजापतिः ) दीक्षाभिरेव पौर्णमासीरवारुन्धोपसद्भिरष्टकाः प्रसुतेनामावास्या । जै ३, २ । २०. सोमो दीक्षया ( सहागच्छतु ) । तैआ ३, ८, १॥ [क्षा- अग्नि- ७५; १२३; २९३;३८४; अनशन - २; अपू- ४८; अवान्तरदीक्षा-; जगती - ६०; तपस् - १८;२८; २९ द्र. ]। दीक्षा-तपस् विष्णुर्दीक्षातपोभ्याम् (समागच्छतु ) । मै १,९, २, काठ ९, १० ॥ [पस्- अङ्गिरस् - ३ द्र. ] । दीक्षित- १. अथ न दीक्षितः काष्ठेन वा नखेन वा कण्डूयेत । माश ३, २, १, ३१ । २. अथ यदीक्षितः । अव्रत्यं वा व्याहरति क्रुध्यति वा तन्मिथ्या करोति । माश ३,२,२,२४ ॥ ३. अथाध्यात्मम् । अयमेव दीक्षितो यो ऽयं चक्षुषि पुरुषः । जै २, ६३ । ४. आर्येणेव ( दीक्षितः संवदेत ) ब्राह्मणेन वा क्षत्रियेण वा वैश्येन वैते हि यज्ञियाः । काश ४.१,१,६ । ५. एता वा अपां दीक्षिताः पशुमतीर्यास्स्थावरा लोमशास्संतताः । काठ २२, १३ । ६. एष ( आदित्यः ) दीक्षितः । गो १, २, १ । ७. कस्य स्विद्धेतोर्दीक्षित इत्याचक्षते श्रेष्ठां धियं क्षियतीति । गो १,३,१९ । ८. तद्यथा पतिं जाया अनिमेषमीक्षेरन्नेवमेवैना (दिशः ) एवंविदं दीक्षमाणमीक्षन्ते । तद्यद् दिग्भिरीक्षितस्तस्माद्दीक्षितः । जै २,५२ । ९. तस्मादपि ( दीक्षितम् ) राजन्यं वा वैश्यं वा ब्राह्मण इत्येव ब्रूयाद् ब्राह्मणो हि जायते यो यज्ञाज्जायते । माश ३,२,१,४० । १०. तस्माद्दीक्षितः कृष्णविषाणयैव कण्डूयेत नान्येन कृष्णविषाणायाः । माश ३, २,१,३१ । ११. त्रेधा वा एतस्य पाप्मानं विभजन्ते यो दीक्षितो यो ऽन्नमत्ति स तृतीयं यो ऽश्लीलं कीर्तयति स तृतीयं यो नाम गृह्णाति स तृतीयम् । काठ २३,५ । १२. दीक्षितस्यैव प्राचीनवꣳशा (शाला) नादीक्षितस्य । माश ३,१,१,७ । १३. देवगर्भो वा एष यद्दीक्षितः । कौ ७,२ । १४. न ह वै दीक्षितो ऽग्निहोत्रं जुहुयान्न पौर्णमासेन यज्ञेन यजेत ... न मिथुनं चरेत्... कृष्णाजिनं वसीत कुरीरं धारयेन्मुष्टी कुर्यादङ्गुष्ठप्रभृतयस्तिस्र उच्छ्रयेन्मृगशृङ्गं गृह्णीयात्तेन कषेत । गो १.३,२१ । १५. नैनम् ( दीक्षितम् ) अन्यत्र चरन्तमभ्यस्तमियात् । न स्वपन्तमभ्युदियात् । माश ३, २, २, २७ । १६. नैष देवत्रा न मनुष्यत्रा यो दीक्षितः । काठ २३, १; क ३५, ७ । १७. नोत्तानो दीक्षितश्शयीत यदुत्तानश्शयीत देवलोकमुपावर्तेत न न्यङ् शयीत, यन्न्यङ् शयीत पितृलोकमुपावर्तेत... तिर्यङ्ङेव शयीत नाग्नेः पराङ् शयीत । काठ २३,५ । १८. प्रावृत इव हि दीक्षितः । मै ३, ६, ६ । १९. मैत्रो दीक्षितस्समृद्ध्यै । काठ २३, १ । २०. यज्ञव्रतो वै दीक्षितः । तैसं ६, १,४,४ । २९. यद्वै दीक्षितो ऽमेध्यं पश्यत्यपास्माद्दीक्षा क्रामति, नीलमस्य, हरो व्येत्यबद्धं मनो दरिद्रं चक्षुः । २२. योक्त्रेण पत्नी संनह्यते, मेखलया दीक्षितः । मै ३,६,७, तैसं ३,१,१,२ ॥ २३. योनिर्वै दीक्षितस्य दीक्षितविमितं, जरायु कृष्णाजिनमुल्बं दीक्षितवासो नाभिर्मेखला, गर्भो दीक्षितः । मै ३,६,७ । २४. यो वै दीक्षितानां पापं कीर्त्तयति तृतीयं ( अंशम्) एषाꣳ स पाप्मनो हरत्यन्नादस्तृतीयं पिपीलिकास्तृतीयम् । तां ५,६,१० । २५. रेतो दीक्षितः । मै ३,६,१ । २६. वायुर्दीक्षितो ऽन्तरीक्षं दीक्षा आदित्यो दीक्षितो द्यौर्दीक्षा, प्रजापतिर्दीक्षितो मनो दीक्षा । जै २,५३ । २७. स यः सत्यं वदति स दीक्षितः । कौ ७, ३ । २८. सर्वदेवत्यो दीक्षितः । काठ २३, १; क ३५, ७ । २९. सर्वस्य वा एष मित्रꣳ यो दीक्षितः । मै ३,९, ३ । ३०. स वै धीक्षते । वाचे हि धीक्षते यज्ञाय हि धीक्षते यज्ञो हि वाग् धीक्षितो ह वै नामैतद्यद्दीक्षित इति । मांश ३,२, २, ३० । ३१. सिषासवो ( लुब्धकामाः फलार्थिनः ) वा एते यद्दीक्षिताः । ऐ ६, ७ । ३२. हविर्वै दीक्षितः । मै ३, ६, २, ६, काठ २३, १; क ३५, ७, तैआ ५, २,२ ॥ [ °त- अग्नि-१८०; १८१; अग्नीषोम - १०; अन्तरिक्षदेवत्य- १; आदित्य - १८६; गर्भ- १०; दिश् - १७; दीक्षा - १, ३, ९, १२, १७ द्र. ] ।
दीक्षित - विमित- योनिर्दीक्षितविमितम् । काठ २३२ ॥ [ दीक्षित - २३ द्र. ] । । |